По повод 100 годишнината од Илинденското востание, со Одлука на Министерството за култура на Република Македонија, во 2003/4 година, изграден е Меморијален музеј во с. Смилево.
На Музејот од Битола му беше доверена задача да изготви елаборат за постојаната музејска поставка од меморијален карактер. На простор од 130 м2, е реализирана музејска поставка која ги содржи следните тематски целини:
Меморијална соба за Смилевскиот конгрес 1903 година
Смилево во Илинденското востание
Спомен соба за животот и револуционерната дејност на Даме Груев
Спомен соба за Партизанскиот одред “Даме Груев”
Етнолошка соба за Смилево
Во Конгресната сала, преку уводен текст посетителот се запознава со содржината и значењето на Смилево, со над35 фотографии од кои 27 од учесниците на Конгресот, а останатите се од чети.
Со 20-на документи претставени се протоколите од заседанијата на Конгресот, фрагменти од Дисциплинскиот востанички устав, портрети од членовите на Главниот штаб, копија од знамето на II (Битолски) револуционерен округ. Во една витрина изложени се два раритетни оригинални предмети: револверот на Смилевскиот војвода Веле Илиев Пенчо и бомба изработена во една од леарниците што постоеле во тоа време во с. Смилево. Овој простор е уреден како конгресна соба.
Како посебна целина во овој простор прикажано е Смилево во портрети на неколку смилевски војводи, како и фотодокументи за контраофанзивата и последиците од тоа во селото. Поместени се и две витрини во кои е изложен материјал, оружје од Илинденскиот период.
Спомен собата за Даме Груев содржи преку 30на фотографии, 14 документи од кои некои се изложуваат за прв пат, како што е записникот од судењето на Даме Груев, писма од архивата на Даме и др. Во овој простор поместена е витрина со фонд на книги кои се однесуваат на историјатот на Смилево и за животот и делото на Даме Груев.
Спомен собата посветена на Битолскопреспанскиот одред “Даме Груев”, е со акцент на неговата прва воена акција изведена на 2 август 1942 година, во селото Смилево. Целта на оваа акција беше спречување на бугарскиот окупатор да одржи митинг во с.Смилево. Во овој простор од 20на м2 поместени се 50 фотографии и документи преку кои се следи равојот на револуционерната дејност во с. Смилево во периодот меѓу двете светски војни, при што се претставени револуционери од самото село и тој крај, економската моќна селото, со завршница за развојот и воената дејност на Партизанскиот одред “Даме Груев”. Во 3 витрини изложено е партизанско оружје и воени материјали.
Во етнолошката соба презентиран е материјал од материјалната култура во Смилево, истакнат преку народната носија и тоа: невестинска, носија за постара жена и машка носија. Народната носија по своите карактеристики припаѓа на мијачкодебарската носија и се вбројува во најкарактеристичните народни носии. Како друг сегмент во презентирањето, претставена е функционалноста на куќата преку вградена мусандра, огниште, софра, ковчег, кои биле во функција. Презентираните предмети потекнуваат од Смилево.

On the occasion of 100 years of the Ilinden Uprising, a decision was made by the Ministry for Culture of the Republic of Macedonia in 2003/4 for a Memorial Museum to be built in the village of Smilevo.

The Museum of Bitola was tasked with preparing a survey for a permanent museum exhibition of memorial character. Covering an area of 130 m2, a museum exhibition was set up, consisting of the following thematic entities:

  • Memorial hall of the Smilevo Congress 1903
  • Smilevo in the Ilinden Uprising
  • Memorial hall of the life and revolutionary deeds of Dame Gruev
  • Memorial hall of the Partisan detachment Dame Gruev
  • Ethnology hall about Smilevo

In the Congress hall there is a text, which acquaints the visitor with the contents and the significance of Smilevo, as well as exhibits of more than 27 photos of the members of the Congress and detachments.

muzej_smilevo

Some 20 documents present the protocols of the Congress, fragments of the Uprising Discipline Constitution, portraits of the members of the Headquarters, the copy of the flag of the Bitola Revolutionary District. In one of the glass cabinets there are two rare original items: the revolver of the Smilevo leader Vele Iliev Penco and a bomb made in one of the village foundries existing in Smilevo at that time. This room is arranged in the manner of the Congress Hall.
As a separate part of this museum, the village Smilevo is presented through the portraits of several Smilevo leaders, as well as photo documents about the counter-offensive and its consequences in the village. The weapons used at that time are also exhibited in two glass cabinets.

The memorial room of Dame Gruev contains more than 30 photos and 14 documents, some of them exhibited for the first time and unknown to the public; such as the Minutes book from the trial of Dame Gruev, unknown letters from Dame’s own archive, etc. In this room there is a glass cabinet housing the book about the history of Smilevo and about the life and work of Dame Gruev.

There is also a commemorative room of the Bitola-Prespa detachment “Dame Gruev” focuses on his first military action undertaken on the 1st of August 1942 in the village Smilevo. The main goal of this action was to prevent the Bulgarian occupiers from holding their meeting in the village. In this room of 20 square meters, around 50 photos and documents are presented, which enable us to follow the course of the revolutionary actions in the village Smilevo in the period between the two world wars, presenting the leaders from the village and from this region, the economy of the village and the presentation of the military actions of the partisan detachment “Dame Gruev”.

The weapons of the partisans and other military items are also exhibited in three glass cabinets.

In the ethnology room there is a presentation of the material cultural heritage of the village of Smilevo, such as the national folk dress like bridal dress, older women’s attire and man’s attire.

According to its characteristics these examples of national dress belong to the Mijak-Debar attire and count as the most distinctive folk attires. Another segment of this presentation is the household, presented by the built-in cupboards, fireplace, low table, trunk used in common life. All these presented items are from Smilevo.