The Medieval department

Поволната географска поставеност и местоположбата на Битола во средниот век на крстопатот меѓу Истокот и Западот, на трговсковоениот пат Виа Егнатиа, нужно ја определиле да се најде под ударите на повеќе култури кои придонеле за поизразито вообличување на специфичните археолошки вредности.
Пред скоро тричетири децении, средновековната археологија беше приморана да се избори за своето место во науката, посебно кај некои научни работници кои и самите се занимаваа со археологија, а кои по примерот на некои северноевропски археолошки школи сметаа дека средновековната археологија како и целата археологија воопшто, треба да заврши со истражувањето на периодот со преселбата на народите.
Првото отстапување се направи кога проучувањето на словенската археологија се продолжи до IX век, додека денес ставот на средновековната археологија е да проучува се додека со археолошкиот метод за одредени појави во минатото не се добие појасна слика и затоа во неа е вклучен целиот среден век во целина.
Во нашиот град, за прв пат археологијата на средниот век почна да се проучува и истражува по формирањето на Заводот за заштита на спомениците на културата во 1975 год.
Првите сондажни заштитни истражувања на локацијата на градот почнаа да се изведуваат во текот на зиматапролетта 1976 година во северозападниот дел на КИС Безистен (Г.Филиповска), при неговата адапатација во стоковна куќа. Потоа се сондираше на ул. “Добривое Радосавлевиќ”, на местото на новата Стопанска банка каде беше констатирана керамика од XIII-XIV век. Се работеше на локацијата кај Ајдар Кади џамија (1980 година) како и кај Дебојот (1988 година). Датирањето беше отежнато, заради тоа што не се работеше во чисти негибнати археолошки слоеви, туку на простор каде што интензитетот на постојаното живеење зад себе остави само многупати прекопувани културни слоеви. Во 1994 година на локацијата кај Исак џамија или “Шехерезада” за прв пат на просторот на Битола беа ископани фрагменти од црепни кои припаѓаа на керамиката што се употребува во секојдневниот живот, а им се препишува на Словените. Во 1999/2000 година во внатрешноста на црквата “Св. Димитрија”, се наиде на негибнат средновековен културен слој кој по старост на наодите се датира до X век. Тоа беше непобитен доказ дека еден дел од средновековна Битола е точно под темелите на денешна Битола.
Во периодот (2001-2004) брзината и интензитетот на ископувањето на локациите низ градот ( Др. Т. Јанакиевски, “Убикација на средновековна Битола”) се зголеми. Бројот на наодите кои припаѓаат на доцниот среден век (XII-XIV век) се зголемија и воедно се поткрепи сликата за постоење на средновековни културни стратуми на просторот од денешна Битола, од двете страни на реката Драгор.
Во октомври 1978 година (Г. Филиповска и П. Србиновски) за прв пат е откопан еден средновековен словенски стартум (IX- XII век) на локалитетот Кале кој се наоѓа северозападно од градот на левиот брег на р. Драгор, на највисоката зарамнета доминанта на ридот над месноста Баденбалари. На овој локалитет со прекини се истражуваше во 1979-1981,1994,2002 и 2004 година.
Во текот на реализацијата на проектот “Истражување на средновековните населби на подрачјето од Општина Битола” (1981-1986 година), се работеше на: Катедрална црква епископско седиште на локалитетот Кале Битола, на некрополата на локалитетот “Тумбата-Чебрен” с. Зовиќ; населбата и некрополата на локалитетот “Марково Кале” с. Ореово. Во 1988 година се реализираше проектот “Комплетни истражувачки работи на црквата “Св. Богородица” во с. Велушина” каде што е откриена средновековната некропола, додека на средновековната некропола на локалитетот Сланец, с. Суводол се истражуваше во 1990 година.
Во средишниот комплекс на населбата на локалитетот Хераклеја, (Г. Томашевиќ) откриени се средновековни материјали: наушници, обетки, фрагменти од керамика за секојдневна употреба и византиски монети, како и материјали од средновековни стартуми на некрополата од XXI век на секторот Авторемонт, покрај потокот Сива Вода, во текот на 19821986 година (Е. Манева) која се формирала врз остатоците на базиликата што била изградена во првата половина на VI век.

 

The favorable geographic situation and location in the Middle Ages on the cross-roads between the East and the West, on the trade-military road of Via Egnatia, determined that this region would often find itself under the influences of many cultures which contributed to a more marked shaping of the specific archaeological values.

Some three to four decades ago, the Medieval archaeology was forced to fight for its status in Archaeology.

The first allowance was made when the investigation of the Slavs archaeology was extended to the 9th century, while today the attitude of Medieval archaeology is to explore until, using archaeological methods, we are able to acquire a clear picture for these certain periods of the past, and that is why the entire Middle Age is included here.

In our municipality, Medieval archaeology started to be investigated for the first time following the foundation of the Institute for the preservation of monuments of culture in 1975.

The very first probe protective excavations on the location of the town began during the winter and spring of 1976, on the north-western part of the C.H.M. “Bezisten” during its adaptation into a department store. This was continued with investigation on the street “Dobrivoe Radosavlevic”, the location of the new “Stopanska Banka” where ceramic items dating from XIII and XIV c were found. There were also investigations near the location of Hydar Khady Mosque (1980), as well as in the “Deboj” (1988).

The dating was difficult because the excavation was not undertaken on clear and untouched archaeological layers, but at the place of construction works, and the intensity of the continued living had left behind only many times unearthed cultural layers. In 1994 on the location of Isak Mosque or better known as “Seherezada”, for the first time in the Bitola area, fragments of “crepni” ceramic vessels used in the everyday life of the people and distinctive to the Slavs, were unearthed.

In 1999 2000, in the interior of the church of St. Dimitrija, an untouched cultural layer was unearthed, which, according to the age of the findings, was dated from the X c. This was irrefutable proof that a part of Medieval Bitola lay precisely under the foundation of present day Bitola.

In the period 2001 2004 the speed and intensity of excavation of locations in the town (Dr. Tome Janakievski, Ubication of Medieval Bitola) increased. The number of findings belonging to the late Medieval Age (XII XIV c.) grew, thus providing further support for the belief of the existence of Medieval cultural layers on the area of present day Bitola on both sides of the River Dragor.

October 1978 (G. Filipovska and P. Srbinovski) will be remembered for the first unearthing of the Medieval (IX -XII century) Slav stratum at the locality of “Kale”, situated north-west of the town on the left side of the River Dragor on the highest flattened spot on the hill above the location called Baden-balari. This locality, with some interruptions, has been investigated in the years 1989-1981,1994, 2002 and 2004.

In the course of the carrying out of the project: “Investigation of the Medieval settlements of the Bitola region” (1981-1986,) the accent of the work has been put on: the Cathedral church, the Episcopal seat, the locality of Kale Bitola, the necropolis of the locality “Tumbata-Cebren” village Zovic; the settlement and necropolis of the locality “Markovo Kale” village Oreovo.

In 1988 investigation began on the project “Complete investigations on the church of St. Mother Mary in the village Velusina”, where the medieval necropolis was discovered, and the investigations continued on the medieval necropolis at the locality of Slanec, village Suvodol in the year 1990.

In the central part of the settlement at the locality of Heraclea, (G.Tomasevic) Medieval findings which have been discovered include items such as: over-earrings, earrings, fragments of ceramic for everyday use and Byzantine coins, as well as findings unearthed from the Medieval necropolis stratum from X XI c. of the sector called Avtoremont, beside the Siva Voda brook during 1982-1986 (E. Maneva) which are considered to have been formed above the remains of the basilica built in the first half of the VI c.